Betere zorg bij uitzaaiingen door longkanker

Niet-kleincellige longkanker is de meest voorkomende variant van longkanker. ‘Bij deze soort komen uitzaaiingen in de hersenen veel voor: bij ongeveer één op de vier tot vijf mensen die de diagnose van deze vorm van uitgezaaide longkanker krijgen’, vertelt Lizza Hendriks. Ze werkt als longarts in het Maastricht UMC+ en ziet dagelijks hoeveel impact het heeft als iemand uitzaaiingen krijgt in de hersenen. Voor de patiënt, maar ook voor zijn omgeving. Met haar onderzoek wil ze vroeg kunnen voorspellen wie hersenuitzaaiingen krijgt, zodat deze mensen preventief behandeld kunnen worden. ‘Als de longkanker nog niet is uitgezaaid, krijgen mensen behandeling met chemotherapie, bestraling en vaak ook immuuntherapie. Maar het risico blijft hoog dat de kankercellen zich verspreiden naar het hoofd.’

Slimme computer

Welke mensen met longkanker in stadium 3 – een tumor in de long en uitzaaiingen in de lymfeklieren – krijgen later ook uitzaaiingen in de hersenen? Het team van Lizza Hendriks keek eerst of ze dit konden voorspellen. ‘Dat deden we aan de hand van radiomics’, vertelt Hendriks. ‘Dit is een computertechniek die bijvoorbeeld gegevens uit CT-scans verzamelt. Door dit bij veel verschillende mensen met longkanker te doen, hoopten we dat de computer bepaalde voorspellende patronen van de tumor zou ontdekken. Bijvoorbeeld of de tumor naar de hersenen gaat uitzaaien. Maar helaas: we konden geen goed voorspellend model maken.’

Lage dosis immuuntherapie

Toch is de moeite niet voor niets geweest. ‘Van alle mensen die meededen aan het onderzoek, namen we ook weefsel van de tumor af. We zien daarin wel dat zij die uitzaaiingen in de hersenen krijgen, een andere samenstelling van immuuncellen in de longtumor hebben. Dat biedt een aanknopingspunt. We gaan nu het weefsel onderzoeken van een grotere groep mensen. We hopen die kennis later te kunnen gebruiken. We kunnen bijvoorbeeld kijken wie voordeel heeft bij een behandeling die uitzaaiingen in de hersenen kan voorkomen, zoals bestraling.

Screenen: goed idee?

Mensen met longkanker krijgen nu vaak een screening op hersenuitzaaiingen. Als die er zijn, zo is de gedachte, zijn de artsen er vroeg bij om nog te kunnen behandelen. Maar zitten deze mensen wel op die screening te wachten? ‘Je moet dan een onderzoek ondergaan in de MRI-scanner. Dat vindt niet iedereen prettig’, legt Hendriks uit. ‘Ook geeft het onzekerheid: soms hebben mensen nog geen klachten en vinden wij uitzaaiingen. Dat kan een grote invloed hebben op het leven. Mensen maken zich bijvoorbeeld grote zorgen over klachten die kunnen komen: epilepsieaanvallen, moeite met praten, moeite met dingen onthouden of zelfs ander gedrag.’

Diagnose?

In interviews met patiënten en hun naasten heeft de onderzoeksgroep van Hendriks uitgezocht of mensen met longkanker een screening willen. ‘Het beeld dat daaruit naar voren komt, is wisselend. De één ziet meer nadelen, de ander meer voordelen. Maar over het algemeen willen de meeste mensen toch wel weten of er hersenuitzaaiingen zijn. Zij hebben liever een snelle diagnose, ook als ze nog geen klachten hebben. Opvallend genoeg hebben naasten, bijvoorbeeld een partner of kinderen, er meer moeite mee. Ik denk dat het belangrijk is om patiënten goede informatie te geven over de voor- en nadelen. En zo samen te beslissen of iemand een MRI-scan krijgt waarin we kijken of er uitzaaiingen in de hersenen zijn.’

Rare bijwerkingen

Tot slot keek Lizza Hendriks naar een groep patiënten met uitgezaaide longkanker die in aanmerking komen voor doelgerichte therapie. ‘Bij hen werkt het middel lorlatinib goed. Maar soms treden hier rare bijwerkingen bij op. Bijvoorbeeld stemmings- en geheugenklachten of gedragsveranderingen. Ik wilde de onderliggende reden voor deze bijwerkingen vinden om zo beter advies te kunnen geven. Helaas heb ik deze niet kunnen vinden. Mijn advies is daarom om altijd met alle betrokken artsen om de tafel te gaan om te kijken welke behandeling het beste bij iemand past.’

Waarom steunt Longfonds dit onderzoek?

Het onderzoek van Lizza Hendriks (MUMC+) is nodig om meer te leren over uitzaaiingen in de hersenen bij longkanker. Longfonds steunde dit onderzoek met Dirkje Postma Talent Award: een bedrag van 200.000 euro. Hiermee stimuleerden we jonge, talentvolle onderzoekers om longonderzoek te doen. Met dit onderzoek heeft Lizza Hendriks invloed op de kwaliteit van leven van mensen met longkanker.

Tekst: Naomi van Esschoten