Longcellen weer aan het werk zetten

Medicijn op de juiste plek krijgen

Mensen met COPD zijn vaak erg benauwd en snel moe. Dat komt doordat de schade in hun longweefsel zich opstapelt. Zuurstof wordt hierdoor minder goed opgenomen. Het onderzoek: het RecovAir-programma, dat geleid wordt door professor Irene Heijink, loopt nu ruim een jaar. Het is erop gericht om een behandeling te ontwikkelen waarbij een COPD-medicijn langere tijd diep in beschadigde longen aanwezig blijft, zodat het daar de longen aan kan zetten tot herstel. Deze medicijnen zijn in ontwikkeling, maar daarmee zijn de onderzoekers er nog niet. ‘We moeten het medicijn op de juiste plaats krijgen: diep in de longen, én zorgen dat het daar langere tijd de werkzame stof afgeeft’ zegt Jeroen Leijten, wetenschapper aan de Technische Universiteit Twente.

Medicijn langzaam afgeven

‘De longen zijn een soort filter-orgaan. Ze voorkomen bij het inademen dat schadelijke stoffen diep de longen ingaan’ legt Jeroen Leijten uit. ‘Dat geldt ook voor medicamenten. Maar deeltjes die tussen de twee en de vier micrometer zijn, gaan wél diep de longen in. Via een puffer kun je daardoor een acuut probleem, zoals een longaanval, snel oplossen. De huidige medicijnen kunnen dus alleen tijdelijk klachten verminderen, maar de schade niet herstellen of het ziekteproces remmen. Het nadeel is dat medicijnen binnen korte tijd worden opgeruimd uit de long, en verdwijnen. Deze methode is dus niet geschikt voor langdurige medicijnafgifte bij longproblemen, zoals COPD.’ Daar hebben de onderzoekers nu iets op gevonden. Jeroen Leijten: ‘We ontwikkelen kleine slimme gel-achtige materialen van twee tot vier micrometer. Hierin zit een medicijn dat langzaam afgegeven wordt. We willen de gel in de toekomst inbrengen via een bronchoscopie of mogelijk via inhalatie. Op plekken waar de longblaasjes beschadigd zijn, kunnen de medicijnen de longen dan aanzetten om kapotte blaasjes te repareren of te vervangen.’

Celtherapie

Precies dezelfde truc zetten de onderzoekers in bij celtherapie. ‘We brengen hierbij cellen in die het lichaam weer aan het werk kunnen zetten om het beschadigde longweefsel te herstellen’ vertelt Jeroen Leijten. Onderzoek in het laboratorium en in proefdieren heeft al laten zien dat dit goed werkt. Alleen in mensen blijkt deze methode nog niet te werken. ‘Dat komt mogelijk doordat het immuunsysteem superactief is. Als je lichaamsvreemde cellen inbrengt, dus van buitenaf, reageert het immuunsysteem onmiddellijk en zorgt het ervoor dat de cellen binnen korte tijd doodgaan. De cellen hebben daardoor te weinig tijd om voldoende aan te zetten tot herstel van het beschadigde weefsel. Wij zetten daarom een heel dun laagje beschermende gel om die cellen heen, waardoor ze onzichtbaar worden voor het immuunsysteem. We hebben al laten zien dat we dit kunnen én dat dit lang in het lichaam blijft zitten als je het inbrengt.’

Genezen van COPD

Dan heb je nog de vraag: hoe lang gaat het duren voordat de mensen met COPD hier iets aan hebben. Jeroen Leijten:  ‘We hebben een zeer interessante technologie ontwikkeld die waarschijnlijk werkzaam- én veilig is voor mensen met een longziekte. Als we dat kunnen bewijzen in het laboratorium, gaan we onderzoek doen in mensen. Voordat het echt kan worden toegepast in patiënten, moeten er ook nog allerlei kwaliteitscontroles worden uitgevoerd. Het duurt nog minstens vijf tot tien jaar voordat het zover is. Maar dan is er hopelijk een therapie die mensen met COPD écht kan genezen.’

Tekst: Judith Langeland